Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Fakat hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleeğlenceli bir düzen değildir. Ahbaplık, cemiyet zarfında insanların sahiden nasıl davrandıklarını değil, nasıl davranmaları icap ettiğini gösterir. Ahbaplık, kendisine uyulmak ve uygulanmak derunin vardır. Türe değeri zımnında, insanlar arası ilişkileri bir düzene koyuvermek, içtimai yaşamın gerçekleşmesini bulmak ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin hakkındasına onaylama edilmesi ve uyulması müstelzim, kesinkes yakın kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kadar, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle cemiyet zarfında insanların tasarruf ve davranışlarının haklar kurallarına uymaması, her dönem mümkündür. “İşte haklar, anatomi davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir model, bir bütündür.” İnsan-anatomi, anatomi-doğa ilişkilerinin insanlığın kuma çıkarı ve huzuru derunin evrensel ilkelerle güvence şeşna düzenınmasıdır. Ahbaplık, âdemiyet seviyesi derunin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birşunca rey ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, sınıf çıkarları, cemiyet sözleşmesi, doğa ve insanlar olarak belirten içtihatlerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun kuma iyiliğini bulmak için konulmuş olan ve kamu gücüyle desteklenen kaide, adalet ve seçimın hepsidür. Elan yaygın bir teşhismıyla haklar, adalete yönelmiş içtimai yaşama düzenidir. Ahbaplık Lafız Mealı Ahbaplık kelimesi Arapça “adalet” kökünden gelir ve adalet kelimesinin çoğcelil olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “adalet” kelimesinin çoğcelil “ah’kak”tır. Türk Kıstak Kurumu’na bakılırsa haklar kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım gücünü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” demeı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk demeında da kullanılır. Uygulayım Mealı Ahbaplık dönemden döneme değişmiş olduğu derunin hala doyurucu bir teşhism bünyelamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok onaylama edilen teşhismı ise: “Sınırlı bir zamanda mukannen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması devlet zoruna (müeyyide) bentlanmış kurallar hepsidür.” Ilmî bir disiplin olarak haklar, kendi zarfında asıl olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun kişiler arası ilişkileri laf kayran kısmına Özel Ahbaplık, kişiler ile devlet veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Umum Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Ahbaplık, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna mukabele Esas Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku kamu hukukunun başlangıçlıca ast dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku diğer toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik devlet aracılığıyla güvenceye düzenınmış ve cebri yaptırımlara ehil olmasıdır. Ahbaplık kuralları anatomi davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun porte hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde nazir nitelikteki umum durumlarda uygulanması esenlanır. Yaptırım (Müeyyide) Ahbaplık kayranında yaptırım kamu gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek derunin kullanılır. Ahbaplık düzenini esenlamayı ve korumayı amaçlayan yaptırımlar gene haklar düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve içsel yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yaptırımlar bu durumları kösteklemek derunin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, cezaevi ve kazanç cezaları; kanunuesasi hukukunda siyasetten men, vurgun yama; mevhibe hukukunda mevhibe ve kaçakçılık cezaları kadar ayrı ayrı haklar dallarında ayrı ayrı yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müteallik çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; şuuri bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların birtakımlar felsefik değil ortaya konduğu dönemin problemlerını çözmek veya politik içtihatleri haklar biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan haklar, genel olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş içtimai bir yaşama düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgı yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun içtimai yaşamı düzenleyip insanların amerikan barış ve asayiş zarfında bir arada yaşamalarını esenlamaktır. 2. Kılgın Yarar (Içtimai İhtiyaçların Mukabillanması) Hukukun kılgı amacını, içtimai gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile cemiyet zarfında yaşayan insanların, birbirleri ile kurmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanın bünyesından kaynaklanan ihtiyaçlarını hakkındalamaya çdüzenışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile mevlit, muta nikâhı, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek haklar düzeni yaşamın asıl gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanın doğal bünyesına ve bundan gelecek gelen gereksinimlerine elverişli sürdürmek zorundadır. Ahbaplık önemli ölçüde, iktisadi gerçeklere de sınırlanmışdır; iktisadi yoksulluklara uymalı ve onları hakkındalamalıdır. 3. Türe Ahbaplık bu fonksiyonu ile mukannen bir tertip şeşna aldığı içtimai gereksinimlerı, özü salt bir müsavat düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak hakiki kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En endamsız teşhismıyla türe, “bir müsavat düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) sürdürmek üzere iki ayrı ayrı anlamda kullanılır. Türe gerçekte ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet demeında ferdî bir özelliği deyimler. şahıs her dönem haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni dayamak yolunda kesiksiz ve değustalıkmez bir çaba gösterir. İşte bu tasarruf ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile müteallik oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe peritonı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği rabıta biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte haklar kayranında hukuki porte olarak laf konusu olan türe de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü haklar, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve kazançlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Maşer derunindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini derunermiş kurallar umumü olarak haklar, bu değerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve tutmak durumunda bulunduğuna bakılırsa, adaletin böylecene, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında türe acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut haklar ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü türe peritonı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm haklar sistemine ve sistemlerine hükümran mevcut, nesnel ve salt bir porte niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir cemiyet düzenini derunerir. Hukukun varlık sebebi de adalettir; lüzum mevcut düzeni savunmak, gerekse onu değustalıktirmeyi meşrulaştırmak derunin her dönem adalete başlangıçvurulur. Nesnel ve kanun üstü türe hukukta hakkındamıza kurulu haklar düzenlerinin asli örneği, olması müstelzim haklar demeında haklar idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, mevcut haklar düzenlerinin kendisine elverişli olup olmadığı açısından bir porte ve istimara ölçüsü olabilir. Gene bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun hazırlamak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile pozitif ve aksi hakkındalıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon balans zarfında olduklarında, adil bir haklar düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Uygun olarak tüm haklar normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak haklar, hem adaleti gerçekleştirecek, hem içtimai yaşama uyacak, hem de bu içtimai yaşamın amerikan barış zarfında sürebilmesi derunin bir düzen görünümünü esenlamaya çdüzenışacaktır.